Da la Lessinia Centrale (VR)

Bruscar le vigne

A Marsana ghéra la Scola Agraria. I fiói de bona fameja i naséa là a 'nparar a bruscar.

Par ci no' ghéa schei par ’l fil de fero e par i pali, se piantàa ’na pianta de fràssino come coesta.

Coesto l'è ’l me amigo Tarcisio, che ’l bruscàa vigne diversi ani fà.

“È tornà ’l tenpo de bruscar le vigne!” el diséa me bupà, ne le prime bele giornadine de genar, e se naséa avanti fin a i primi de april. Da le nostre parte, chì par la Valpantena, fin a sincoe-siesento metri de altessa, le vigne: a pèrgole, a filari, tirele o davanti a le case, a le stale, adrìo a le strade o stradele, ’ndo ghéra ’n metro de tera o de giara o de paltan o ’n marognon de sassi o de folende, na vigna, no’ la mancàa mai.
Ma le vigne, ogni ano bisogna bruscarle e bruscarle ben! Sinò, ua poca o gnente e magari la vigna la more. Ma l’arte de bruscar ben le vigne, coela no’ la podéa mancar. Ogni contrà o ogni paese ’l ghéa le so regole, tramandè da ci sa coanto tenpo. El parché le regole i éra diverse dipendéa: da la tera, da come i è messi i canpi, se i è al sol o se i è al tramontan, se ghè tanta tera o se ghè tanta giara o tanti sassi, se i è al vento o se i è ’n te na tera: oltà-’ia dal sol, se l’è na tera freda, o tera tònega. E cossì, l’arte la se faséa ’nteressante. Mi, da buteleto, moréa da la ’oja de nar a bruscar vigne, ma ò ’spetà fin su i dódese ani: l’éra uno de i laori che me piaséa tanto, anca se ’l pi de lo òlte ghéra fredo. Ma l’èssare ’n mèso omo, l’éra na bela cosa.
Coando me bupà, l’à deciso de ’nsegnarme, par tri dì, son sta tacà a lu, e lu ’l me diséa come far, coài i è i cai da tajar, coài i è i cai bastardi o salveghi, come e ’ndo’ lassar i speroni, cossa i è i speroni. E dopo, come ligar le strope, né massa strete, né massa mole e come far parché i cai no’ i vègna spostè dal vento, coando i ga le foje. E dopo la difarensa che ghéra fra: na pèrgola, ’n filar, na tirela. E, bisognàa ’nparar a come se fa a far na pèrgola, o ’n filar o na tirela: i éra cose che a pian a pian se ’nparàa tute le astussie o i laori che staséa ben fati.
Con tuti i cai che naséa tajè da le vigne, se faséa le sorménte, e se le metéa da parte, unite e no’ messié con le altre fassine. I motivi de ’ste difarense i éra pi de uno: la séndre de i cai de le vigne, na òlta brusè, l’éra ’n po’ “speciale”, l’éra sercà par far la pólvare da sparo, messià con altre sostanse, che mi no’ ricordo ben. Sò solo che una de ’ste sostanse l’éra ’n concime par i canpi, forse nitrato. Ma le done, le le metéa da parte anca par far la lissia: vegnéa – così diséa le done – i ninsói bianchi bianchi. Ma anca le pìcole brase che vegnéa da i cai de le vigne, brustolarghe sora la polenta, coesta l’éra piassè bona. Cossì, le sormente i éra senpre messe da par lore, almanco coesto sucedéa a Lumiago, la contrà ’ndo’ vivéa mi, fin a coando me son maridà.
Piassè dura de ’nparar a bruscar, le vigne, l’è sta a ’nparar da far na pèrgola. Prima se naséa nel bosco a tajarse: i pali, le stanghe, i testài. Tirarghe ’ia la scòrsa con la stigagnela, a ste piante, farghe la ponta par piantarle, farghe ’n buso fondo co ’l pal de fero a le stanghe, tute drite, tute stesse, a stessa misura farghe ’l tajo par ’l fil de fero, e dopo se piantàa, se ligàa e se traguardàa che tuto fusse perfeto. Par far ’l filar, coel se ’l faséa, parché no’ ghéra schei par ’l fil de fero, no’ ghéra i pali, alora. Se piantàa dó vigne, unite nel fosso preparà, e fra le dó vigne, se ghe piantàa na piantina de fràssino o ’n pomareto e ’ste piante, na òlta grande, le tegnéa sù le vigne. Le piante se le tegnéa truche e con i rami adatè par tegner sù le vigne. Fra na pianta e l’altra, se ghe faséa la tirela, ’l pi de le òlte sensa feri, ma na vigna tacà a coela de la pianta che vegnéa dopo, slongando i cai. E, se le vigne le paràa tanto, a i cai longhi se ghe faséa traersar na macia e se ’l tacàa al fràssino de soto o de sora e, l’ua de la tirela, l’éra senpre la pi bona, coela da Recioto o da Amarone. Adesso i vigneti i è tuti a filar. E mi, no’ me sento pi tanto esperto.

[torna sopra]