Da la Lessinia Centrale (VR)

È scopiá la belessa de la Lessinia

Tacarghe na cunaróla su i seresari fiorìi, l’è na belessa unica.

È scopià la belessa de la nostra Lessinia. Sù, ’ndó ghè ’ncora, ben conbinè de le smace de neve, bùta sù da la tera mója svelti i bucaneve, bianchi e ’n po’ celesti, proprio par lustrarne i oci, soto a ’n cel fresco e che ’l vol tegnerne la belessa de sta tera pì a longo che ’l pol. Dopo vegnarà ’l sol caldo a spacar coéi preóni bianchi che ghè ’n meso a i pàscoli verdi. ’Ntanto se godemo sto verdo che ciama fiori dapartuto. Gode i polmoni pieni de aria sana e se perde sù par le nebie bianche del cel i nostri garbùi, che i rugolàa fin a jéri ne la serùmola adrìo ’l servel.
Ne canta ’n rece, urtà da ’n’arieta profumà, la mama Lessinia: “Son qua, fiói cari, butè ’ia l’inverno, soto le rase de i péssi (alberi), versì i polmoni. Lì ’ndó taca ’l bosco, destendì par tera na coerta, e oltève ’n po’, fème sentir come bate ’l vostro cor: na mama, la ga bisogno de sentir tuto de i so fiói. Portème qua i vostri buteleti, lassè che i zuga adrìo le pósse, fèghe védare tuti i me fiori e tuti i me senteri, lassè che i conossa: i montesèi, i pianesèi e anca i rioni, anca se i ve par bruti, portèi védare tuto de mi. I ga da conóssarme, conóssare la me storia. Fasì du passi ’ndó ghéra i confini, là, ’ndó è morto butèi par l’Italia, parché pòssa èssare italiana vera. Adesso sì che vivo, adesso sì che me sento viva e mama vostra e col cor grosso ve speto piena de amor. Vói védare anca i me veci, coéi che ga le ganbe fiape e ’l cor che bate mal; fèmeli védare, magari con giudissio, che no’ i vègna a farse del mal! Qua, anca l’ànima la gode, el spirito ’l se sente arente a Dio e nessun qua pol riméterghe calcossa: son la tera de la vita. Le raise de i Veronesi tuti, i è qua. Mì, ve neto l’aria, la fao passar par le rame de i péssi, la struso ne le fóje de i fòi, ghe dao ’n pel de profumo che robo a i fiori, e ve la stendo, l’arieta sana, adrìo a i senteri; no’ gavì gnente da far, basta solo che vegnì a catarme, ve speto, come ogni mama speta i so butini.”

Par la pòra gente la belessa l’éra ne la natura.

Con ste parole, che te siola ’n le rece, la nostra senpre cara mama Lessinia, la ne fa sentir ’n festa ’l corpo, corpo a òlte straco, a òlte storto, a òlte stralunà da ’na vita fata senpre de corsa. Ma coando s’è ’n mèso a tanta belessa, no’ se pol no’ nar su i ricordi, su tenpi passè e coesti i n’à dato coel che adesso semo. Vìvar da buteleti, fiói de pora gente, de contadini che le uniche cose bele che ghéio i éra ne la natura che ne circonda. La belessa de na bina de sieresari fiorìi, soto a ’n cel asuro e fra ’ste bine de fiori bianchi ghéra ’n canpo de sarfójo con i fiori ’pena s-ciopè. E noantri buteleti, tacarghe na cunaróla su ’n siresar e coesta che la se slonga ’n mèso a tanta belessa. Par mi, no’ ghè nessun carton animato, de i nostri tenpi, che se pol paragonarlo a tanta maraveja. E fra na cunada e l’altra, scapàimo de corsa a la fontana e là scapàa ’ia sgolando, s-ciapi de useleti de tanti colori e tuti i cantàa, ma uno diverso da l’altro. Subito se spiansàimo e dopo coréimo nel prà colmo de fiori par sugarse. Coante sbògole che faséimo, solo el bon Dio el podéa contarle.
Par mi, e tanti altri mas-ceti, i zughi pi bei che ghéimo, i éra le piante. Nar su na pianta de inverno o anca de autuno, no l’è come narghe de april o de majo, coando i fiori i te stòfega con la so belessa, coando la to curiosità, l’è senpre strapagà. Ciapar ’n fior de siresa, vèrserlo par védar come l’è rento, e costo curiosar, farlo con i fiori de tute le piante: i fiori del perar, i fiori del pomar, del persegar o coéi de le robine e i altri sènto del bosco e de le sése. Goardar come fa a nàssere e a créssare i brugnói da i biancospini o i pantacùi da le rosete salveghe o nar a curiosar ne i fiori de le cogne, su la pianta del cornal. I fiori che me ciapàa pi de tuti, i éra coéi de le nespolare e de le corbelare, fiori disversi, par mi da i altri. El tenpo de i fiori da sbilorciar, l’éra ’n tenpo longo. I primi i éra coéi de i mandolari, e par mi, coando nasséa la pìcola màndola, me piaséa magnarla, l’éra dolsa e bona e dopo i mandolàri, i fiori i duràa anca du mesi.
Na cosa bela che a mi me piaséa far, l’éra coela de goardar da distante i coadrati o retangoli de i canpi, dal monte del Dóo. Da là se vedéa tuti i canpi de la Valpantena, de i montesèi de là, verso sera e su i montesèi de coà verso matina. Se vedéa, canpi verdi, canpi biondi, canpi maron, canpi bianchi pieni de fiori o rossi con altri fiori o giali, par altri fiori ancora. Canpi neri, parché i éra ’pena stè arè. Se a primavera canbiàa color i canpi, anca i boschi, i faséa la so parte. Zo par le rìe, ’ndó la legna l’à ’npienìo ogni spana de tera, i frassinèi ghe fa da paroni, e coando april el se faséa vecio, lori i butàa fóra arsimi de bianco da farghe canbiar color al bosco. Ghe naséa a-drìo anca i carpanèi, ma i éra ’n po’ pi modesti, e ’n méso butàa sù coà e là altri fiori che da distante no’ se i vedéa, ma se se aldegàa a far coatro passi par ’sti boschi, no’ ghéra solo tanti e tanti fiori strani, ma se catàa i famosi gili rossi, coéi de Sant’Antonio, gili che adesso no’ se riesse pi a védarde uno.
Ne la belessa de la me tera, belessa de ’sti tenpi e la belessa de i tenpi passè, se preparemo a vìvar ’na primavera de speranse.

[torna sopra]