Da la Lessinia Centrale (VR)

La sagra de i morosi

La cesa l’era piena de gente e tanti i impissàa candele davanti la statua de la Madona Adolorata.

Lughessan, l’è ’n pìcolo paeseto de Cesanóa. L’è sperso ’n mèso a de i pìcoli monti, l’è nominà spesso par la sagra che ogni anno i fa e l’è ciamà: "La sagra de i morosi", par dirla a la bona... l’ocasion par catarse la morosa. L’è la festa de la Passion, do domeniche prima de Pascoa, ma, oramai, festa de i morosi no’ la dè pi, anca se la tradission l’è sempre viva. Do domeniche prima de Pascoa, ogni ano, ghè ’sta sagra de Lughessan. L’è vècia tradission che se perde ne i ricordi de la nostra gente. Dato el periodo de l’ano, coalche ano la ghe va mal, con acoa e vento par tuto ’l tempo de la festa e de consegoensa: né morosi, né curiosi, né giro de schèi par ci à organisà la sagra. Ma, noantri ghe disemo grassie a ci se dà da far par mantegner viva sta bela festa.
L’ano passà, ghe son ’ndà e ò ’isto con i me oci che, no’ gh’era da goardar i tanto ciacolè morosi, e alora me son sentà lì con ’n pochi "de butèi" de i ani Sessanta... e, come sempre se va a finir con:
"Te ricordito?"
"Sì. Me ricordo."
La prima sagra che ò fato mi, ’l ’59 o ’l ’60 e, a pié da Sago a Lughessan (’na quindesina de chilometri), sénto franchi ’n scarsela e ’na pressia mata de rivar e dopo... a noantri bociasse, de i morosi e de le butele no’ ne ’nteressàa proprio gnente; la cosa che voléimo védare i era le moto. Le moto a coéi ani là... l’era ’na roba da ’nar fóra de testa. I butèi... o le fameje che gavéa ’na Moto Gussi, – Moto Guzzi – ‘Airone o Falcone’, l’era ’na fameja de coele che contàa par i paesi e cossì, mi, con la me maraja, ’pena rivè su la piasseta de sto benedeto Lughessan, sen né de corsa a goardar le moto. Ghe n’era ’na fila lì vissin al mureto che ancora el ghè lì davanti a la cesa. El paréa che i ésse messe ’n fila par ordine de importansa. Ghera: tre, quatro Moto Gussi, bele che no’ se sà e dopo ghera le Gilera, ’n par de Rumi, du, tri Galeti, ’na IsoMoto. Me ricordo de ’na Simonceli, e che ’l so paron l’era lì a rente e i ghe domandàa:
"Coanti chilometri fala a l’ora sta moto?" E lu ’l ga risposto:
"Coesta moto chì, la te copa se no’ te stè atento: l’era ’na moto da corsa e go fato cambiar la corona e adesso no’ ghè mal, ma par le nostre strade, la va massa."

A noantri bociasse dei morosi no ne interessàa proprio gnente, ma le moto... quele sì le ne piaséa...

Dopo, sempre ’n fila te vedéi: de le Beneli, de le MiVal, de le EMV Agusta, se l’ò scrito giusto, de le D.K.V, le prime Morini e dopo ghera: Vespe e Lambrete e ’n par de Gusseti e Moton. Da l’altra parte de la piassa ghera ste famose butele che... ci sa se le goardàa le moto o i butèi, paroni de ’ste moto.
Là ’n fondo ne la òlta de la strada, gh’era la giostra caciainculo che la giràa con butele e butèi che se urtàa par ciapar la coa. Ghera ’l banco del Calagiù, che ’l vendéa trombete, baloni da s-ciopar, caramele de tuti i tipi e la licuirissia. A coéi tempi là, la tradission la diséa: se ’n butel el voléa conquistar ’na butela, el chegnéa (doveva) comprarghe ’n scartosseto de caramele, a la butela da conquistar. Cossì lì davanti al banco de le caramele, se vedéa diverse butelote. Mi, con la me maraja, ne sen acorti de érghe fame, cossì én infilà l’ostarìa e con i soldi ’n man e pronti a far i conti par védare ’sa podéimo magnar... én costatà che l’era mèjo magnar ’n par de ovi coti duri a testa e con ’n goto de spuma, se la cavàimo, e cossì l’è stà.
Dopo, da sentarse zo, no’ ghera posto, altri schèi da spendre no’ ghe n’era, le moto i éimo goardè ben tute e émo pensà de tornar ’ndrìo, par èssere a casa col ciaro del sol. E, ne s’émo acorti che ghera gente dapartuto. L’è la festa de la Madona, de la Madona Adolorata e la cesa l’è Santuario, pìcolo, ma sempre Santuario l’è! E cossì sen né anca ’n cesa e coesta l’era piena de gente e tanti i impissàa candele davanti la statua de la Madona Adolorata. Gh’era fameje ’ntére e te vedéi, guardàndoli ’n facia che i era òmeni e done che le laoràa la tera, tanto i era, a ocio, gente dura. ’Pena fóra del paese émo isto uno che con la moto, l’era nà fora strada e l’era zo nel prà e ’sto prà l’era tuto ’n ria. Semo né zo a jutarlo a urtar sù la moto. L’è stà ’na tribulada, ma dopo ’sto butel el n’à dato la mancia. Con la mancia ’n man émo pensà de tornar ’ndrìo a spèndre la mancia. émo fato ben i conti e n’é vegnù fóra ’n paneto col salado a testa e anca ’n goto de spuma. E ’sto paneto l’è stà ’na grassia de la Madona, parché par ora che sen torné a Sago e dopo a Lumiago, par mi, la fame la m’à ciapà le gambe e no’ séra pi bon de caminar.
L’era ben stróo coando mi e me fradel Cesare ne sen sentè a tola: me mama la ne à messo da parte, vissin a le brase, la polenta, e me ricordo che l’emo magnà con la puìna brostolà e che, vói (vuoi) par la fame, vói parché l’era bona assè, ogni tanto la me torna ne la mente, ’sta puìna. Stracontenti, sémo né ’n leto, strachi morti, ma a la Sagra de Lughessan, ghe s’érimo stè. Sagra, che l’éra e l’è ancora ’na vera sagra, anca se... par via de i morosi, l’è solo ne i ricordi.

[torna sopra]